Ο Υπολογιστής Ανεβαίνει στο Σανίδι: Μια Αναδρομή στον Πρώιμο Φόβο της Τεχνολογικής Ανεργίας
Η συζήτηση για την τεχνολογική ανεργία και την αντικατάσταση ανθρώπινων θέσεων εργασίας από μηχανές δεν είναι καινούργια. Πολύ πριν την επανάσταση του AI, η ανησυχία αυτή είχε ήδη βρει τον δρόμο της για τη σκηνή του Broadway, ήδη από το 1955, μέσα από μια απρόσμενη μορφή: μια ρομαντική κωμωδία.
The Desk Set: Η Πρώτη Σύγκρουση Ανθρώπου-Μηχανής
Το θεατρικό έργο The Desk Set του William Marchant παρουσιάζει την ιστορία τεσσάρων γυναικών που εργάζονται στο τμήμα ερευνών της φανταστικής εταιρείας International Broadcasting Company. Η ήρεμη καθημερινότητά τους διαταράσσεται όταν ένας νεαρός μηχανικός, ο Richard Sumner, φτάνει στα γραφεία τους.
Η πλοκή ξεδιπλώνεται γύρω από μια κεντρική σύγκρουση:
- Οι χαρακτήρες: Η Bunny Watson, η έξυπνη και δυναμική επικεφαλής του τμήματος, έρχεται αντιμέτωπη με τον Sumner, ο οποίος μελετά κρυφά τις μεθόδους εργασίας τους.
- Η απειλή: Η Watson σύντομα ανακαλύπτει την αλήθεια: ο Sumner σχεδιάζει να εγκαταστήσει έναν «ηλεκτρονικό εγκέφαλο» με το όνομα Emmarac.
- Η υπόσχεση: Ο Sumner αποκαλεί χαϊδευτικά τη μηχανή «Emmy» και την περιγράφει ως το απόλυτο εργαλείο για την καινοτομία στην παραγωγικότητα.
«...το μηχάνημα που εξαλείφει τον συντελεστή παύσης από τη σχέση εργασίας-ανθρωποώρας.»
Τεχνολογία Αποδοτικότητας ή Τεχνολογία Εκτοπισμού;
Αυτό που ο Sumner ονομάζει «συντελεστή παύσης» είναι, στην πραγματικότητα, οι καθημερινές ανθρώπινες στιγμές: οι μικρές συζητήσεις, το περπάτημα μέχρι τη βιβλιοθήκη, οι σκέψεις για το Σαββατοκύριακο. Για τον μηχανικό, αυτές είναι αναποτελεσματικότητες που πρέπει να εξαλειφθούν.
Για την Bunny Watson, όμως, η αλήθεια είναι πιο σκληρή. Ο προηγμένος υπολογιστής Emmarac δεν θα αυτοματοποιήσει απλώς κάποιες διαδικασίες· απειλεί να καταργήσει την ίδια την ανάγκη για ανθρώπους στο τμήμα της. Εκεί που ο Sumner βλέπει μια τεχνολογία αποδοτικότητας, η Watson βλέπει μια τεχνολογία εκτοπισμού και το φάσμα της ανεργίας.
Η Ανησυχία Φτάνει στην Κορυφή της IBM
Η οπτική της Bunny Watson δεν ήταν απλώς μια δραματουργική σύμβαση. Αντανακλούσε μια υπαρκτή ανησυχία της εποχής. Ο ίδιος ο Thomas Watson Sr., ο πανίσχυρος πρόεδρος της IBM, επέμεινε ένα από τα πρώτα μηχανήματα της εταιρείας του να ονομαστεί «αριθμομηχανή» (calculator) αντί για «υπολογιστής» (computer).
Σύμφωνα με τους ιστορικούς Martin Campbell-Kelly και William Aspray, ο λόγος ήταν σαφής:
«...ανησυχούσε ότι ο δεύτερος όρος, που πάντα αναφερόταν σε άνθρωπο, θα δημιουργούσε το φάσμα της τεχνολογικής ανεργίας».
Ο φόβος ότι η μηχανή θα αντικαταστήσει τον άνθρωπο-υπολογιστή ήταν τόσο έντονος, που επηρέαζε ακόμα και τις στρατηγικές ονοματοδοσίας των τεχνολογικών κολοσσών.
Από τον Emmarac στο Σύγχρονο AI: Ένας Διαχρονικός Διάλογος
Το The Desk Set ανέδειξε την απειλή του αυτοματισμού για τους εργαζόμενους «λευκού κολάρου» δεκαετίες πριν το AI γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας. Σήμερα, στην Ελλάδα και σε ολόκληρο τον κόσμο, οι ανησυχίες της Bunny Watson μοιάζουν πιο επίκαιρες από ποτέ.
Η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης και των γλωσσικών μοντέλων επαναφέρει στο προσκήνιο τα ίδια ερωτήματα για το μέλλον της εργασίας. Η ιστορία του Emmarac μάς υπενθυμίζει ότι ο διάλογος για τη σχέση ανθρώπου και μηχανής δεν είναι νέος, αλλά μια διαχρονική αναζήτηση ισορροπίας μεταξύ της τεχνολογικής προόδου και της ανθρώπινης αξίας.