Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) εξελίσσεται ραγδαία, αλλά τι μπορούμε να διδαχθούμε από κοσμοθεωρίες αιώνων για το μέλλον της; Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στη σύνδεση της ιθαγενούς σοφίας με την προηγμένη τεχνολογία, μια καινοτομία που αμφισβητεί τα θεμέλια της Silicon Valley.
Η Τέχνη ως Δράση: Μια Διαφορετική Θεώρηση της Νοημοσύνης
Στις περισσότερες γλώσσες των ιθαγενών της Αμερικής, δεν υπάρχει λέξη για την τέχνη. Αντ' αυτού, οι πιο κοντινοί όροι δεν μιλούν για την αντικειμενοποίηση, αλλά για τη δράση και την πρόθεση. Στη γλώσσα Lakota, για παράδειγμα:
- Ο όρος “wówačhiŋtȟaŋka” υποδηλώνει βαθιά σκέψη ή αναστοχασμό.
- Ο όρος “wóčhekiye” παραπέμπει σε προσφορά ή προσευχή.
Σε αυτό το πλαίσιο, η τέχνη δεν είναι ξεχωριστή από τη ζωή· είναι τελετουργία, διδασκαλία, σχέδιο. Όπως η αρχιτεκτονική ή ο κώδικας, μεταφέρει γνώση και πραγματώνει την ευθύνη. Η δύναμή της δεν έγκειται στη διατήρηση ή την έκθεσή της, αλλά στον τρόπο που κινεί, διδάσκει και συνδέει μέσω της χρήσης της—αρχές που αμφισβητούν τις παραδοχές της βιομηχανίας της τεχνολογίας για τη νοημοσύνη και την αλληλεπίδραση.
Η Επανάσταση των Ιθαγενών Τεχνολόγων
Μια νέα πρωτοπορία ιθαγενών καλλιτεχνών χτίζει πάνω σε αυτή την αρχή. Πρωτοπόροι όπως:
- Suzanne Kite (Oglala Lakota)
- Raven Chacon (Diné)
- Nicholas Galanin (Tlingít)
Αυτοί οι δημιουργοί ενώνονται όχι από τη στερεοτυπική υφαντική και ξυλογλυπτική ή μια ρεβανσιστική κριτική της Silicon Valley, αλλά από την απόρριψή τους στα εξορυκτικά μοντέλα δεδομένων προς όφελος συστημάτων που βασίζονται στις σχέσεις. Θέτουν τη σχέση ανθρώπου-τεχνολογίας στο επίκεντρο του έργου τους, φέρνοντας μια πραγματική εξέλιξη στον χώρο του AI.
Suzanne Kite: Δημιουργώντας AI που Βασίζεται στη Συναίνεση
Οι καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις AI της Suzanne Kite, για παράδειγμα, μοντελοποιούν ένα πλαίσιο κυριαρχίας δεδομένων των Lakota: μια νοημοσύνη που αναδύεται μόνο μέσα από αμοιβαία, συναινετική αλληλεπίδραση.
Σε αντίθεση με τα συστήματα AI που θεωρούν δεδομένη τη συναίνεση του χρήστη μέσω αδιαφανών όρων χρήσης, οι κινητικές της μηχανές απαιτούν τη φυσική παρουσία του θεατή—και προσφέρουν κάτι σε αντάλλαγμα.
«Είναι τα δικά μου δεδομένα. Είναι το δικό μου σύνολο εκπαίδευσης. Ξέρω ακριβώς τι έκανα για να το εκπαιδεύσω. Δεν είναι ένα μεγάλο μοντέλο, αλλά ένα μικρό και προσωπικό», λέει η Kite. «Δεν με ενδιαφέρει ιδιαίτερα να φτιάξω το πιο τεχνολογικά προηγμένο οτιδήποτε. Είμαι καλλιτέχνης· δεν φτιάχνω τεχνολογικές επιδείξεις (tech demos). Έτσι, η πολυπλοκότητα πρέπει να υπάρχει σε πολλά επίπεδα—όχι μόνο στο τεχνικό».
Το Μέλλον της Τεχνολογίας μέσα από μια Νέα Οπτική
Εκεί που η Kite κατασκευάζει λειτουργικά πρωτότυπα AI που βασίζονται στη συναίνεση, άλλοι καλλιτέχνες αυτής της ομάδας εξερευνούν πώς ο ήχος, η ρομποτική και η performance μπορούν να αντιπαρατεθούν στη λογική της αυτοματοποίησης, της επιτήρησης και της εξόρυξης.
Αυτές οι προσεγγίσεις προσφέρουν πολύτιμα μαθήματα για την τεχνολογική κοινότητα στην Ελλάδα και την Ευρώπη, καθώς αναζητούμε πιο ηθικούς και ανθρωποκεντρικούς δρόμους για την ανάπτυξη της AI. Άλλωστε, οι ιθαγενείς λαοί δεν ήταν ποτέ αποκομμένοι από την τεχνολογία.